De ultieme gids voor paardeneigenaren: zelf de ligging van je zadel checken én weten wanneer je een zadelpasser nodig hebt

Als toegewijde paardeneigenaar streef je naar een optimale harmonie en welzijn voor je paard. een essentieel onderdeel hiervan is een perfect passend zadel. Een slecht passend zadel kan een bron van ongemak en pijn zijn, wat zich kan uiten in subtiele prestatievermindering tot ernstige fysieke en gedragsproblemen. Regelmatige controle van de zadelpassing is daarom cruciaal. Hoewel je als eigenaar veel kunt observeren, blijft de expertise van een professionele zadelpasser onmisbaar. Deze uitgebreide gids helpt je om zelf een basischeck uit te voeren en te herkennen wanneer het tijd is om een zadelpasser te raadplegen.

De fundamenten: veiligheid eerst - de integriteit van je zadel controleren

Voordat we de pasvorm beoordelen, is het van het grootste belang om de structurele integriteit van je zadel te waarborgen. Een beschadigd zadel kan ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid van je paard. Controleer daarom regelmatig de volgende aspecten:

Geluid in je zadel?

Hoor je iets in je zadel tijdens het rijden of wanneer er druk op wordt gezet? Geluiden en flexibiliteit: luister aandachtig naar ongebruikelijke krakende geluiden wanneer je het zadel hanteert of erop zit. Dit kan wijzen op een beschadigde zadelboom. de boom vormt het skelet van het zadel en zorgt voor de juiste drukverdeling. Overmatige flexibiliteit van de zadelboom is eveneens een alarmerend teken, wat duidt op verzwakking en een verhoogd risico op ongelijkmatige drukpunten. Een intacte boom is essentieel voor een gelijkmatige gewichtsverdeling en om blessures te voorkomen.

Interne schade: een verborgen gevaar

De buitenkant van een zadel kan er prima uitzien, maar de binnenkant kan verborgen gebreken vertonen. door overmatige druk, bijvoorbeeld door het herhaaldelijk persen van een zadel, kunnen de kopnagels (de metalen bevestigingen) in de boom loslaten. Dit gebeurt doordat deze verzwakken, waardoor de nagels langzaam loskomen en scherpe randen kunnen vormen die je paard pijn kunnen doen. Laat een zadelpasser bij een controle ook altijd de interne staat van het zadel beoordelen.

De basis van een goede pasvorm: boommaat en zadelbalans beoordelen

Een goede pasvorm is uiteraard essentieel. En om een optimale pasvorm te bereiken (en te behouden), is de mate van aanpasbaarheid van het zadel belangrijk. Op dit moment kan het zadel goed passen, maar wat gebeurt er als je jonge paard meer spieren ontwikkelt, of als je paard na een periode van rust weer wordt opgetraind?

De boommaat en de balans van het zadel zijn cruciale factoren voor een comfortabele en functionele ligging op de paardenrug.

De boommaat: de basis van de pasvorm

De boommaat bepaalt hoe het zadel ter hoogte van de schoft aansluit. Een onjuiste boommaat kan leiden tot knelling of juist onvoldoende contact, beide met negatieve gevolgen voor het welzijn van je paard. Vaak hoor ik mensen zeggen dat het zadel te krap ligt omdat er weinig ruimte tussen de voorkant van zadel en de schoft van het paard is. Dit is dan echter het resultaat van een te wijd zadel dat over de schoft heen zakt (en vaak ook in combinatie met het loskomen of klapperen van het zadel aan de achterkant). Als het zadel in die hoedanigheid te wijd is, dan kan dit schade aan je paard veroorzaken omdat het op de schoft rust tijdens het rijden. Een zadel dat te wijd is, is dus eerder schadelijk dan een te smal zadel - extreme gevallen daargelaten.

In advertenties zie je vaak de aanduiding "medium boom". Als eigenaar heb je hier echter weinig aan, tenzij je weet welke maten de betreffende zadelfabrikant hanteert én je weet hoe je je eigen paard moet opmeten om deze twee met elkaar te vergelijken. "Medium" zegt dus eigenlijk niet zoveel. Vooral niet wanneer het zadel wel al eens in de pers is gezet.

Als eigenaar weet je dus eigenlijk of je zadel echt op maat staat, op het blote oog zijn details ook lastig te zien en is het opmeten van jouw paard de enige manier om het echt te weten.

Zadelbalans: essentieel voor ruiter en paard

De zadelbalans verwijst naar de horizontale ligging van het zadel op de paardenrug. een zadel in balans zorgt voor een optimale gewichtsverdeling van de ruiter, waardoor het paard vrij en onbelemmerd kan bewegen. je kunt de zadelbalans zowel visueel beoordelen als voelen tijdens het rijden. Een zadelpasser zal de balans nauwkeurig controleren en aanpassen indien nodig, maar wat kun jij zelf in het zadel merken wanneer de zadelbalans niet klopt?

• Visuele inspectie van je zadel: plaats het ongesingelde zadel op de rug van je paard en bekijk het vanaf de zijkant. Idealiter ligt het zadel waterpas; een vooroverhellend zadel kan duiden op een te wijd zadel, terwijl een achteroverhellende positie vaak wijst op een te smal zadel of een ongeschikte boomvorm.

• De ervaring van de ruiter: tijdens het rijden geeft de zadelbalans je directe feedback. word je constant naar voren geduwd, waardoor je moeite hebt om in balans te blijven en last krijgt van je onderrug? Dan is de kans groot dat het zadel te wijd is en voorover ligt. omgekeerd, als je moeite hebt met lichtrijden en je het gevoel hebt achterover te hellen, kan het zadel te smal zijn en achterover liggen, wat extra druk op de lendenen van je paard veroorzaakt.

Bridgen en rocken: het zadel dat de ruglijn volgt

Een goed passend zadel moet de natuurlijke contouren van de paardenrug volgen. Het "bridgen" en "rocken" zijn indicatoren dat dit niet het geval is, wat leidt tot geconcentreerde drukpunten. Een zadel moet over de gehele contactoppervlakte gelijkmatig op de rug van je paard rusten.

• Bridgen van het zadel: hierbij maakt het zadel contact aan de voor- en achterkant, maar zweeft het in het midden, typisch bij paarden met een meer gecurvede rug (dit zie je vaker bij wat oudere of warmbloedige paarden). Een te recht zadel resulteert in overmatige druk op de schoft en de lendenen.

• Rocken van het zadel: in dit geval raakt het zadel het midden van de rug, maar er is ruimte aan de voor- en achterkant, vaak bij paarden met een zeer rechte rug. dit veroorzaakt te veel druk in het centrale gedeelte van de rug. Zoals een schommelstoel.

Het dilemma van het persen: een tijdelijke oplossing met risico's

Sommige fabrikanten bieden de mogelijkheid om het zadel een maat wijder te persen, of om bijvoorbeeld TreeClix in te bouwen. Dit is echter niet altijd mogelijk. Bovendien kan een zadel vaak maar een beperkt aantal keer worden geperst, waarna de garantie vervalt omdat het risico op breuk toeneemt.

Het aanpassen van een zadel door het te persen (wijder of smaller maken met een speciale pers) is een gangbare praktijk, vooral bij oudere zadels die niet anders aanpasbaar zijn. Hoewel het begrijpelijk is dat men een goed zadel niet zomaar wil afschrijven als de pasvorm verandert door de ontwikkeling van het paard, kleven er risico's aan frequent persen:

• De limieten van het metaal: het metaal in de zadelboom kan door herhaaldelijk persen "lam" worden. vooral het smaller persen is vaak geen duurzame oplossing. de druk en beweging tijdens het rijden zorgen er na verloop van tijd voor dat het metaal langzaam terugveert naar zijn oorspronkelijke vorm.

• Fabrikantadvies: de meeste fabrikanten raden aan om een zadel niet meer dan één maat (ongeveer 1-2 centimeter) wijder te persen en dit slechts één keer te doen. het herhaaldelijk persen, soms wel twee keer per jaar gedurende vele jaren, zoals in sommige gevallen gebeurt (tot wel 20 keer in 10 jaar), overschrijdt deze aanbevelingen aanzienlijk en verhoogt het risico op schade aan de boom en het verlies van de garantie. een zadelpasser kan je adviseren over de mogelijkheden en risico's van het persen van jouw specifieke zadel.

Tip: mocht je een tweedehands zadel kopen, vraag altijd hoe oud het zadel is en of het al eerder is geperst.

De rol van een bontje op de pasvorm: comfort of camouflage?

Hoewel een schapenwollen bontje in sommige gevallen extra demping kan bieden of subtiele drukverschillen kan opvangen, is het geen vervanging voor een correct passende zadel. Bij opbouwende paarden in revalidatie kan het gebruik een tijdelijke oplossing en verlichting bieden, maar bij een passend zadel vernauwd het bontje als het ware de ruimte voor het paard. In dat geval biedt het dus ook geen voordelen.

Een zadelpasser kan beoordelen of het gebruik van een bontje in jouw specifieke situatie zinvol is en of het zadel hier eventueel op aangepast moet worden. zomaar een bontje onder een slecht passend zadel leggen, kan de problemen maskeren en zelfs verergeren.

Wanneer is het dan toch tijd om je zadelpasser te bellen?

Hoewel je als paardeneigenaar waardevolle observaties kunt doen, is de kennis en ervaring van een gediplomeerde zadelpasser cruciaal voor een nauwkeurige beoordeling en eventuele aanpassingen. Schakel een zadelpasser in de volgende situaties in:

• Regelmatige controles: laat je zadel minimaal elke zes maanden controleren. Bij jonge, oudere of revaliderende paarden is een frequentere controle (elke drie maanden) aan te raden vanwege snellere veranderingen in hun fysieke conditie. Waarom elk haf jaar? Omdat er alleen al grote verschillen in het paard merkbaar zijn in het weideseizoen als je paard de hele dag op het gras te vinden is - en in winterseizoen als je paard minder binnenkrijgt.

• Veranderingen die je merkt bij je paard: observeer veranderingen in de spieropbouw (vooral rond de schoft en rug), gewicht en houding van je paard. Staat je paard meer of minder in training? Laat dan eens een zadelpasser komen, want deze factoren beïnvloeden direct de zadelpasvorm.

• Gedrags- en rijtechnische problemen: let op signalen zoals singelnijd, wegstappen bij het opstijgen, verzet onder het zadel (steigeren, bokken, vluchten), moeite met nageven, onregelmatige gangen of moeite met overgangen. Deze kunnen allemaal verband houden met een slecht passend zadel - en moeten we als eigenaren niet als normaal bestempelen.

• Fysieke symptomen: wees alert op drukplekken, kale plekken, witte haren in het zadelgebied, warmte of zwellingen op de rug, spieratrofie en gevoeligheid bij aanraking. dit zijn duidelijke indicatoren van een mogelijk zadelprobleem. Ook al is er aan de buitenkant van het zadel geen duidelijke aanwijzing voor een drukplek of pijnlijkheid, laat je zadelpasser altijd het zadel van binnen checken. Uitstekend ijzerwaar of eerdere asymmetrische aanpassingen kunnen belastend zijn voor je paard.

• Bij de aankoop van een zadel: laat je bij de aankoop van een nieuw of tweedehands zadel altijd adviseren door een zadelpasser om er zeker van te zijn dat het zadel geschikt is voor de bouw en beweging van je paard. En nogmaals: laat je zadelpasser het zadel open maken om de symmetrie en heelheid van het zadel te garanderen.

• Halfjaarlijkse controle: als het langer dan zes maanden geleden is dat je zadel is gecontroleerd, maak dan een afspraak met een zadelpasser, zelfs als je momenteel geen problemen ervaart. Preventie is immers beter dan genezen.

  
  

Een gezonde basis voor een gelukkige samenwerking

Het zelf controleren van de zadelpasvorm is een waardevolle vaardigheid voor elke paardeneigenaar. Door alert te zijn op de veiligheid van je zadel, de balans, de ligging op de rug en de reacties van je paard, kun je potentiële problemen vroegtijdig signaleren. Echter, de expertise van een professionele zadelpasser blijft onmisbaar voor een grondige beoordeling en het waarborgen van een optimale pasvorm. Investeer in regelmatige controles door een gekwalificeerde zadelpasser om het comfort, de gezondheid en de prestaties van je paard te waarborgen en zo de basis te leggen voor een gelukkige en succesvolle samenwerking.

Hoe kies je een goede zadelpasser?

Helaas is het vak zadelpassen nog een onbeschermd beroep, wat betekent dat iedereen als zadelpasser in het veld kan werken. Er zijn wel degelijke goede opleidingen zoals de MSFC of de jaaropleiding Equine Saddlefitting Specialist op HBO-niveau.

Om te garanderen dat iemand daadwerkelijk is opgeleid en zich continu laat bijscholen, check of de zadelpasser is aangesloten bij de VZTD. Vind hier een gecertificeerde zadelpasser in jouw regio.